آیا خصوصیت زمان و مکان در استجابت دعا تأثیر دارد؟

جایگاه و آثار زمان و مکان را در رابطه‌ی خدا و انسان، باید از سوی هر دو طرف این ارتباط بررسی کرده و سنجید.

الف- تاثیر زمان و مکان در خداوند:

خداوند خود خالق زمان و مکان و همه‌ی موجودات مکانی و زمانی است، با آنکه خود در زمان و مکان نمی گنجد و به حکم آیات:

«نَحنُ اَقرَبُ اِلَیکُم مِن حَبلِ الوَرِید» ما از رگ گردن به شما نزدیک تریم(1)

«اِنَّ اللهَ یَحُولُ بَینَ المَرءِ وَ قَلبِهِ» خداوند میان انسان و قلبش است(2)

«هُوَ مَعَکُم اَُینَمَا کُنتُم» او هرجا که باشید با شماست(3)

«تَعلَمُ مَا فِی نَفسِی وَ لَا اَعلَمُ مَا فِی نَفسِکَ» آنچه در نفس من است تو خدایا می‌دانی و من از آنچه در نزد توست هیچ نمی‌دانم(4)

دیگر معنا ندارد که در شنیدن دعای ما مکانی با مکان دیگر، و یا این زمان با آن زمان برایش فرق داشته باشد.

از سوی دیگر به حکم:«لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَومٌ»  (5)‌

ذات متعالش دستخوش عوارضی چون خواب و چرت نمی‌شود تا مثلا در زمان خوابش دعای ما را نشنود.

همچنین: «وَ اِذَا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَاِنِّی قَرِیبٌ» (6)

برای اطلاع از نیاز ما احتیاجی به واسطه ندارد تا او را آگاه سازد لذا در این آیه نفرمود «به بندگانم بگو که من به آنها نزدیکم».

در دعای جوشن کبیر می‌خوانیم: «لا یَشغَلُهُ سَمعٌ عَن سَمعٍ» هیچ کاری و شنیدنی او را از شنیدن دعای ما باز نمی‌دارد.

پس او در همه مکانها و در همه زمانها به نیازهای همه مخلوقات آگاه است و سوال و دعای همه را می‌شنود.

ب- تاثیر زمان و مکان در بندگان:

پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند: «قلب آدمی چون گنجشک وحشی هر لحظه بر سر یک شاخه است»(7) و نیز می‌فرمایند «قلب آدمی مانند پر مرغی است که در بیابانی پر باد، هر لحظه به یک سو می‌رود»(8)

با توجه به روایاتی از این دست و با نگرش در خویش در می‌یابیم که انسان به واسطه دل‌مشغولی‌هایش از خود و پروردگار خود غافل شده و باز می‌ماند پس برای ارتباط با خدای خویش و دعا، جایی و زمانی را باید انتخاب کند که در آن بتواند حواس خود را متمرکز کند. بدین جهت است که دعا را در قبل از اذان صبح و یا در کنار تربت سید الشهدا علیه السلام و یا در مکانهای دیگر این قبیل توصه فرموده‌اند.

خلاصه آنکه خصوصیات زمان و مکان در استجابت دعا از ناحیه خدای تعالی فرق ندارد ولی از ناحیه بندگان فرق می‌کند.

1- سوره ق ،‌آیه 16

2- سوره انفال ، آیه 24

3- سوره حدید ،‌ آیه 4

4- سوره مائده ، آیه 116

5- سوره بقره ، آیه 255

6- سوره بقره ، آیه 186

7- اثنا عشریه ،‌ صفحه 17

8- همان ،‌ صفحه 20

با تصرف ،‌برگرفته از کتاب پاسخ به پرسش‌های دینی ‌،محمد باقر موسوی همدانی